เกสรบัวหลวง 

          นักพฤกษศาสตร์ แบ่งบัวออกเป็น 3 สกุลใหญ่คือ

                    สกุลเนลุมโบ ( Nelumbo ) หรือปทุมชาติ

                    สกุลนิมเฟียร์ ( Nymphaea ) หรืออุบลชาติ

                    สกุลวิกตอเรีย ( Victoria ) หรือบัววิกตอเรีย

          ในแต่ละสกุลสามารถจำแนกได้หลายชนิด จะขอยกตัวอย่างชนิดของบัวบางส่วนที่เห็นกันโดยทั่วไป  คือ บัวหลวง บัวสาย บัวจงกลนี และ บัวกระด้ง

          1. บัวหลวง (Nelumbo nucifera Gaertn)  

                    อยู่ในสกุลปทุมชาติ ก้าน ใบ - ดอก แข็ง มีตุ่มหนาม ส่งใบดอกชูพ้นน้ำ เป็นไม้น้ำสกุลปทุมชาติ (Nelumbo) มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนและอบอุ่น พันธุ์กำเนิดในประเทศไทย คนสมัยก่อนชอบนำมาทำเป็นยา สายพันธ์ที่นิยมปลูกในปัจจุบัน คือ พันธุ์ฉัตรขาว ฉัตรแก้ว และฉัตรแดง มี 4 พันธุ์คือ

          1.1 ปทุม ผู้ปลูกเรียก "บัวแหลมแดง" ดอกแหลมสีชมพู กลีบดอกไม่ซ้อน

          1.2 ปุณฑริก ชื่อสามัญเรียก "บัวแหลมขาว" ดอกแหลมสีขาว กลีบดอกไม่ซ้อน

          1.3 สัตตบงกช ผู้ปลูกเรียก "บัวฉัตรแดง" หรือ "บัวป้อมแดง" ดอกป้อมสีชมพู กลีบดอกซ้อนมาก

          1.4 สัตตบุษย์ ชื่อสามัญเรียก "บัวฉัตรขาว" หรือ "บัวป้อมขาว" ดอกป้อมสีขาว กลีบดอกซ้อนมาก

          2. บัวสาย (Nymphaea pubescens Willclenow)

                    อยู่ในสกุลอุบลชาติ มีหัวกลมๆ สายขนาดปลายนิ้วก้อย มีขนเล็กน้อย ใบมน ขอบใบจัก ดอกบานกลางคืน และหุบเวลาเช้า ใบลอยอยู่บนผิวน้ำ ขอบใบจักถี่ แหลม เป็นระเบียบ ดอกชูพ้นน้ำ บานกลางคืน พันธุ์พื้นเมืองไทยมี 3 พันธุ์ คือ3.1 สัตตบรรณ หรือ สัตอุบล ดอกสีแดง3.2 เศวตอุบล หรือ กุมุท ดอกสีขาว3.3 บัวสาย เป็นชื่อบัวกินสายดอกสีชมพูที่ชาวบ้านเก็บมาขายเป็นผัก

          3. จงกลนี (Water Lily)

                    อยู่ในสกุลอุบลชาติ มีเหง้าเจริญเติบโตในแนวดิ่ง เมื่อเหง้าแก่เต็มที่จะสร้างหัวเล็กๆรอบเหง้า เมื่อหัวแก่จะเจริญเป็นต้นใหม่ขึ้นมาข้างๆต้นแม่ ใบลอยอยู่บนผิวน้ำ ขอบใบจักถี่ ห่าง ไม่มีระเบียบ ดอกชูพ้นน้ำ บานกลางวัน กลีบดอกเล็กเรียว ซ้อนมาก ดอกลอยบานตลอดเวลา มีพันธุ์เดียว ดอกมีสีชมพูแล้วเปลี่ยนเป็นสีขาวและมีสีเขียวสลับเมื่อใกล้โรย

          4. บัวกระด้ง (Victoria regia Lindl. หรือ N.amazonica Sowerby)

                    ใบมีขนาดใหญ่ กลมคล้ายกระด้ง มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาใต้แถบลุ่มน้ำแอมะซอน ต้น-ใบ-ดอก ใหญ่มาก ใบใหญ่ยกขอบคล้ายกระด้ง มีหนามทั่วทั้งต้น มีพันธุ์เดียวที่ปลูกในประเทศไทย ดอกบานกลางคืน คืนแรกเป็นสีขาว คืนที่ 2 เป็นสีชมพู คืนที่ 3 ดอกโรยเป็นสีม่วง

          ส่วนบัวที่สามารถนำมาทำยาหรือนับได้ว่าเป็นสมุนไพรไทยคือ

          เบญจบัว หรือที่เรียกทางการว่า พิกัดบัวทั้ง 5 คือ บัวสัตตบุษย์ บัวสัตตบรรณ บัวลินจง บัวจงกลนี และบัวบิลุบล พิกัดบัวทั้ง 5 นี้ มีรสฝาดหอมเย็น สรรพคุณรวมกัน เป็นยาบำรุงหัวใจ ช่วยชูกำลัง แก้ลมพานไส้ แก้อุจาระธาตุ แก้ไข้เพื่อลม โลหิต แก้ไข้รากสาด  

          พิกัดเกสรทั้ง 5 คือ ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง สรรพคุณรวมกันนำไป ปรุงเป็นยาหอมเพื่อบำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต ชูกำลัง แก้ลมวิงเวียน ใจสั่น แก้อาการหน้ามืดตาลาย บำรุงประสาท แก้โรคตา แก้ร้อนในกระหายน้ำ และแก้ไข้ แต่ถ้าไม่สามารถหาให้ครบเกสรทั้ง 5 สามารถใช้เฉพาะดอกสารภีอย่างเดียวก็ได้ โดยเลือกเอาดอกที่เริ่มบานซึ่งเป็นสาระสำคัญ

         จะเห็นได้ว่า บัวหลวงนั้นมีประโยชน์ในการใช้เป้นยาได้มากมายหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นดีบัวหรือเกสรบัวที่มี แอนตี้อ็อกซิแด๊น ต้านอนุมูลอิสระ เป็นต้น